Αγγελική Λόη: Αυτή την άνοιξη, το «Μέλλον» μπήκε σε καραντίνα

Περνάω πολλές ώρες παρέα με τον εαυτό μου, σημαίνει ότι αγαπάω τη «μοναξιά» μου

Γράφει η
Εύα Κέκου, Ιστορικός Τέχνης

Γνώρισα την Αγγελική Λόη το 2017 και παρακολουθώ έκτοτε την εντυπωσιακή της διαδρομή. Αν θα μου έδιναν τη δυνατότητα να επιλέξω μία μόνο λέξη, για να περιγράψω τη δουλειά της, θα διάλεγα την «Ευθραυστότητα» ως ένα κύριο χαρακτηριστικό της.
Με ένα ευαίσθητο τρόπο η Λόη ιχνηλατεί το περιβάλλον της μέσα από διαδρομές στο χρόνο, συνδέοντας το παρελθόν με το Τώρα, χαρτογραφώντας κόσμους εσωτερικούς και εξωτερικούς.

Θα ήθελα να μου μιλήσετε για τη μέχρι τώρα διαδρομή σας ως καλλιτέχνης και αλλά και την προσωπική σας διαδρομή και να μου πείτε με ποιο τρόπο αυτές οι διαδρομές συνδέονται με τη δουλειά σας; Με ποιο τρόπο θεωρείτε ότι η δουλειά σας αφήνει το ίχνος της στην εποχή που διανύουμε, όπου το «εγώ» και το «εμείς» επαναπροσδιορίζονται και ανασυντάσσονται δυαδικά σχήματα που αφορούν τον εσωτερικό και τον εξωτερικό μας χώρο.

Είναι άνοιξη. Μια περίεργη άνοιξη που δεν έχουμε –στα δικά μας χρόνια- ξαναζήσει. Γιατί ζούμε «έγκλειστοι», απομονωμένοι , αποκομμένοι και από ανθρώπους και από την φύση, που μυρίζει εκεί έξω λεμονανθό. Ακόμα και αν για μας τους καλλιτέχνες, ο «τόπος» είναι πολύ γνώριμος, τούτο εδώ μυρίζει αλλιώς. Μυρίζει απολύμανση, φόβο και θάνατο.
Κάνω πίσω …πολύ πίσω… στου Πατούχα. Στη παραλία κάτω από το σπίτι που γεννήθηκα. Ψάχνω ξεβράσματα, φτιάχνω κάτι, δε θυμάμαι…δεν έχει και σημασία. Επιστρέφω εδώ …σήμερα. Πάλι φτιάχνω κάτι… ένα γλυπτό; Πάλι με ξεβράσματα και όχι μόνο. Ανασυνθέτω ψηλαφώντας. Πώς να τα ξεμπερδέψω; Είναι όλα εκεί . Σπουδές, παιδί, οικογένεια, φίλοι, δόντια, χαρές, λύπες, έρωτες, δουλειά, ζωγραφική, γλυπτική, φωτογραφία, ΑΣΚΤ, χώματα, χρώματα, κεριά, πανιά, ξύλα, γύψοι, ήχοι, μυρωδιές, όνειρα. Όλα μπερδεμένα, ανακατωμένα, όλα μαζί. Τίποτα εύκολο. Ένα θρόισμα, ένας ήχος, μια μυρωδιά, ένα τίποτα πολλές φορές, και πάλι πίσω. Ακριβώς όπως η μάνα μου, που έχοντας άνοια, είχε κολλήσει εμμονικά στα πρώτα της χρόνια. Όχι ακόμα δεν μου συμβαίνει… ίσως αργότερα, πολύ το φοβάμαι αυτό και όχι μόνο.
Πολλές φορές κάνω πράγματα για να ξορκίσω τους φόβους μου. Ένιωσα μεγάλη χαρά όταν συνειδητοποίησα ότι δεν είμαι η μόνη. Λέω …να γι’ αυτό αρέσουν κάποια πράγματα που κάνω, γιατί τα κοινά βιώματα αγγίζουν με ένα περίεργο τρόπο ανθρώπους, τους ωθούν κατά κάποιο τρόπο να αναζητήσουν τις δικές τους αλήθειες. Να, κάπως σα να τους δίνει κάποιος ένα σπρώξιμο, μια μπουνιά στα μούτρα, για να ψαχτούνε λιγάκι, για να μπορέσουν να ξορκίσουν τα δικά τους φοβισμένα κομματάκια.
Αν ας πούμε, κάπως όριζα τα κεφάλαια της ζωής μου, θα έλεγα, τα παιδικά χρόνια στη μικρή επαρχιακή πόλη που γεννήθηκα, οι σπουδές στην οδοντοτεχνική, η δουλειά, η οικογένεια, το διαζύγιο, οι σπουδές πριν τη Σχολή, οι σπουδές στη Σχολή, το μετά τη Σχολή. Κάπως έτσι, χοντρικά… όπως θάλεγε και ένας φίλος.

Παρακολούθησα κάποιες εκθέσεις σας, άλλες εκ του σύνεγγυς και άλλες από μακριά. Διαπιστώνω ότι σε περιπτώσεις όπως της έκθεσης «Το ψαροχαρτο» στο Γρίπο, στη γενέτειρά σας τη Ναύπακτο και στο μετά από αυτό «layer upon layer» στην παρόδιο στοά του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου «κλειδί» είναι η μνήμη όπως και με πιο έμμεσο τρόπο στην έκθεση «Salty fields». Με ποιο τρόπο λειτουργεί στη δουλειά σας η μνήμη αλλά και η ανά-μνηση ως ένα εργαλείο; Είναι αυτός ο τρόπος μεγεθυντικός λόγω της διαμεσολάβησης του χρόνου, ερμηνευτικός, θεραπευτικός ή λειτουργεί συνδυαστικά στα προηγούμενα;

Μνήμη. Τι είναι η μνήμη; Τα κουτάκια του μυαλού. Μικρά, μεγάλα. Κλειστά.
Με καπάκι. Μέσα, ό,τι η εκάστοτε στιγμή αποφάσισε ότι είναι σημαντικό.
Και ανάμνηση; Ανάμνηση είναι η αναψηλάφηση του περιεχομένου ενός και όχι μόνον, από αυτά. Και εγώ; Ανοίγω κουτάκια, κλείνω κουτάκια, ψάχνω, στο σήμερα, στο χτες στο προχθές, στο αύριο, παρατηρώ ότι με περιβάλλει, αγγίζω ότι με πονάει, αγκαλιάζω ότι με αγαπάει, μελετώ ότι με θυμώνει, μπουρδουκλώνομαι, ξεμπουρδουκλώνομαι , αποστασιοποιούμαι, ρουφάω με δύναμη καθαρό αέρα και χρησιμοποιώντας ποικίλους τρόπους και υλικά, μετουσιώνω τα βιωμένα πράγματα σε εικόνα του σήμερα. Μακροβούτια, με αλλιώτικες ερμηνείες μερικές φορές – μάλλον η απόσταση λειτουργεί ιαματικά- και αποτέλεσμα συνήθως ικανοποιητικό σε όλα τα επίπεδα.

Θεωρείτε ότι «ασυνείδητα» η δουλειά σας ορίζεται σε ένα ψυχαναλυτικό πλαίσιο; Πώς ορίζει κάποιος τη «συνειδητοποίηση» στη διαδικασία της έκφρασης ενός καλλιτέχνης; Με ποιο βαθμό μπορεί να ιχνηλατηθεί η «συνειδητότητα» στη διαδικασία αυτή –πιστεύετε;

Νομίζω ναι. Πολλές φορές έχω αναρωτηθεί πως ο χώρος του εργαστηρίου, μοιάζει απίστευτα με το χώρο ενός ψυχοθεραπευτή όπου τη θέση του κλασσικού ντιβανιού καταλαμβάνει το καβαλέτο, με απίστευτες συνομιλίες, που διαρκούν ώρες, μέρες, χρόνια. Κάποιες φορές είναι τρομακτικό και απίστευτα λυτρωτικό συνάμα, όταν συνειδητοποιώ την ουσία του αποτελέσματος. Και με έναν περίεργο τρόπο γίνεται μαγικό στα μάτια μου, όταν κάποιος τρίτος μπορέσει να αντιληφθεί χωρίς πολλά λόγια και την ουσία και το αποτέλεσμα και τη διαδρομή. Και αυτό σημαίνει πως με κάποιους ανθρώπους, έχουμε βρεθεί σε κοινούς τόπους και έχουμε ξαπλώσει σε κοινά «ντιβάνια».

Ποιά ήταν η εμπειρία που αποκομίσατε εκθέτοντας τα τελευταία χρόνια σε διάφορους χώρους και η επαφή σας με το κοινό πώς σας τροφοδότησε;

Καλή ερώτηση! Πραγματοποίησα τελευταία δυο ατομικές σε χώρους «εναλλακτικούς» και μια διατομική σε ένα Μουσείο, θα έλεγα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτό από μόνο του έχει πολλούς βαθμούς δυσκολίας, αλλά και πολλή γοητεία. Υπήρξαν φορές, που ένιωσα ότι «τρέχω» πολύ τους «φίλους» μου και όχι μόνο, που κάθε φορά ήταν μαζί μου, δίπλα μου, που μου συμπαραστάθηκαν με ουσιαστική βοήθεια, με κριτική σκέψη, με όλους τους τρόπους που απαιτούνται κάθε φορά σε τέτοιου είδους εγχειρήματα. Και κάθε φορά, γέμιζα τόσο τις μπαταρίες μου από τη θετική αύρα που αποκόμιζα, που ένιωθα, όπως μερικές φορές στα όνειρα μου «να φοράω τα φτερά μου»

Διατρέχουμε μία παράδοξη, δυστοπική συνθήκη όλοι μαζί και ο καθένας ξεχωριστά. Μια εποχή όπου η «εσωστρέφεια» αποτελεί επιταγή των καιρών μας. Τί σημαίνει αυτή η λέξη για εσάς; Με ποιο τρόπο συνδέεται με το καλλιτεχνικό σας έργο;

Θα έλεγα, πως οι άνθρωποι που ασχολούνται γενικά με τις καλές τέχνες, χαρακτηρίζονται σε ένα μεγάλο βαθμό από «εσωστρέφεια». Και νομίζω πως αυτό είναι ένα έμφυτο χαρακτηριστικό. Πως αλλιώς θα μπορούσε κάποιος να δημιουργήσει, να αποδώσει κάτι -εννοείται στον τομέα του- αν δεν έχει τη ψυχή του στραμμένη προς τα μέσα του παρά προς τα έξω του; Οι περίεργες μέρες που διανύουμε λόγω του ακούσιου εγκλεισμού και αποκλεισμού από τον έξω κόσμο, έχει δημιουργήσει τις προϋποθέσεις, αυτό που είναι κυρίως «δικό» μας χαρακτηριστικό, αναγκαστικά, να «καταλαμβάνει» τους ανθρώπους λίγο η πολύ, όχι από μόδα, αλλά από ανάγκη. Τα αποτελέσματα νομίζω θα φανούν όταν λήξει όλο αυτό και γυρίσουμε στην καθημερινότητα μας.
Πράγμα που για έναν καλλιτέχνη πχ. είναι η καθημερινότητα του. Όπως και η δική μου. Αυτό σημαίνει ότι περνάω πολλές ώρες παρέα με τον εαυτό μου, σημαίνει ότι αγαπάω τη «μοναξιά» μου, ότι «το κεκλεισμένων των θυρών» με παρασέρνει, συντονίζοντας με σε ένα άλλο μήκος κύματος, κι εκεί αποκομμένη από το «έξω», να μετουσιώνω σε έργο, το μέσα και το έξω μου.

Θα με ενδιέφερε πολύ να μου μιλήσετε για αυτή την περίοδο του «έγκλεισμού» αλλά και της «εξατομίκευσής» μας ως δρώντα/παθητικά υποκείμενα αλλά και ως κοινωνία. Τί μπορεί αλήθεια να σημαίνει ο ιός και με ποιο τρόπο θα μπορούσε να λειτουργήσει θεραπευτικά και εξυγιαντικά ενδεχομένως στα κακώς κείμενα; Αν αυτό μπορεί να συμβεί-κατά τη προσωπική σας γνώμη.

Είναι η πρώτη φορά που ο κόσμος μας- στα δικά μας χρόνια- βιώνει κάτι τέτοιο, αυτό είναι αλήθεια. Και ενώ στο δικό μου μικρόκοσμο, η «ελεύθερη» απομόνωση είναι συνηθισμένο φαινόμενο, τούτο δω που καθημερινά γίνεται χειρότερο, με τα απανωτά μηνύματα με οσμή θανάτου που βομβαρδιζόμαστε, που ξεκίνησε με το αίτημα της ατομικής υγιεινής και συνεχίζεται με το αίτημα της πλήρους απομόνωσης και αστυνόμευσης, μου δημιουργεί καχυποψία. Στη σημερινή συνθήκη κυριαρχεί ο υπαρξιακός φόβος. Ο φόβος του θανάτου.
Και εννοείται πως ενημερώνομαι καθημερινά και πως νιώθω διχασμένη και φοβισμένη. Γι αυτό, που συμβαίνει έξω από το σπίτι μου. Γιατί ενώ εκεί μέσα νιώθω ασφαλής, έξω από αυτό πανικοβάλλομαι. Γιατί ενώ μέσα σε αυτό ξαφνικά έχω ατελείωτο χρόνο να κάνω τα χιλιάδες μισά πράγματα με ρυθμούς φυσιολογικούς, εκεί έξω ζορίζομαι. Κι ενώ παρατηρώ από μέσα το σύμπαν να καταρρέει, αναρωτιέμαι, μήπως ο «ιός» δεν είναι η διατάραξη της καθημερινότητας, αλλά το αντίθετο; Μήπως πρέπει να αναθεωρήσουμε αυτή την «καθημερινότητα» που ζούσαμε μέχρι σήμερα, αναζητώντας την πραγματική ουσία στο λίγο της ζωής μας;

Θα ήθελα να μας μιλήσετε για τους φόβους, τις αγωνίες σας αλλά και τις επιθυμίες σας αυτή τη περίοδο.

Από μικρό παιδί είχα μπόλικες … ακόμα έχω εννοείται. Φοβόμουν πχ. από πάντα τους κεραυνούς, τους ξαφνικούς θανάτους, την άνοια, την υποκρισία. Τώρα, προστέθηκε και η «επομένη» του εγκλεισμού. Φοβάμαι για τις ισορροπίες στις σχέσεις των ανθρώπων και στην οικονομία γενικά, που θα ανατραπούν ανώμαλα. Φοβάμαι το αύριο που δεν θα είναι καθόλου ίδιο με το χτες. Αλλά μήπως θα πρέπει να μην είναι ίδιο με το χτες, που μας οδήγησε στο τώρα;

Θα ήθελα να μας μιλήσετε για τις ελπίδες σας και τις ευχές σας για το μέλλον. Ίσως και για τους φόβους σας- αλλά και τα μελλοντικά σχέδιά σας …ανάλογα με το τι θέλετε να μοιραστείτε μαζί μας…!