Πάντα μου δίνει την εντύπωση ότι οι 24 ώρες της ημέρας είναι λίγες γι αυτήν. Και πάντα αναρωτιέμαι πώς προλαβαίνει. Όταν όμως μιλάς μαζί της αντιμετωπίζεις έναν άνθρωπο ήρεμο. Παθιασμένη βέβαια με τη δουλειά της, μια δουλειά που ούτως ή άλλως την ξέρει
καλά και την υποστηρίζει ακόμη καλύτερα. Η ιστορικός και κριτικός τέχνης Ίρις Κρητικού, ψυχή της προσπάθειας που ξεκίνησε πριν από ένα χρόνο η Μικρή Άρκτος στον Ιανό, έχει να επιδείξει μια σειρά από σημαντικές,
ευρηματικές και άκρως αθηνοκεντρικές εκθέσεις.
Η έκθεση οδός Σταδίου νομίζω ότι είναι κομβική, είναι επιτομή για το τι μας αρέσει να δείχνουμε στον Ιανό. Είναι μια αναφορά στην Αθήνα, η οποία είναι πολυσχιδής, πολυεπίπεδη. Με δεδομένο ότι ο Ιανός βρίσκεται σε ένα δρόμο που και ιστορικός είναι και πάρα πολλά μνημεία έχει και πεδίο μαχών έχει γίνει και καταστροφών. Είναι ένας δρόμος που ενώνει δύο σημεία της Αθήνας, την Ομόνοια και το Σύνταγμα, που φέρουν πάνω τους πάρα πολλούς συμβολισμούς. Το Σύνταγμα είναι ένα μέτωπο της πόλης το ποίο συνεχώς γίνεται ουσιαστικά επίκεντρο πολιτικών διαστάσεων, διαλόγου, κόντρας, διαμαρτυρίας. Είναι ταυτόχρονα όμως ένα πολύ έντονο αστικό σύμβολο της Αθήνας, ο ομφαλός της χώρας.
Από την άλλη πλευρά η Ομόνοια που ήταν ένας πυρήνας εμπορικής δραστηριότητας, ένας πυρήνας επισκέψεων και συναντήσεων από όλη τη χώρα, έχει μετατραπεί σε ένα μη τόπο, ουσιαστικά. Σε ένα μη τόπο που αποφεύγουμε να πηγαίνουμε, να κυκλοφορούμε…
Η Σταδίου ενώνει αυτά τα δύο μέρη. Πιο Αθήνα δεν γίνεται. Ο Ιανός, λοιπόν, είναι στην οδό Σταδίου. Κάπως έτσι. Έχει την Παλιά Βουλή, Τράπεζες, μέσω της οδού Κοραή οδηγεί στην αθηναϊκή τριλογία. Δεν μπορεί να αφήσει κανέναν αδιάφορο. Οι κινηματογράφοι; Δεν νομίζω να απόλαυσε κανείς ταινίες όσο στο Αττικόν, στον Απόλλωνα. Το Άστυ ευτυχώς επέζησε. Όλο αυτό που είναι ένα συμπίλημα από πάρα πολλά πράγματα που είναι αθηναϊκά και ανεξίτηλα, θελήσαμε να είναι η έκθεση. Πάρα πολλοί που έχουν περάσει τα 40 τους και λίγο μεγαλύτεροι, ασφαλώς όλα αυτά τα έχουν βιώσει. Τα θυμούνται. Πολλοί νέοι που μετέχουν επίσης – μας αρέσει να εμπλέκουμε τις γενιές- ίσως δεν τα έχουν κάνει αλλά τα «θυμούνται» μέσω διηγήσεων ή με ένα τρόπο μέσα από μας. Η εικόνα λοιπόν του τι ήταν η Σταδίου, ή τι είναι και του τι εμείς θα θέλαμε να είναι η Σταδίου, είναι ουσιαστικά η πρώτη ύλη της έκθεσης. Δεν είναι τυχαίο ότι συνδιοργανωτής της έκθεσης είναι η αθηναϊκή κίνηση «Κάθε Σάββατο» με επικεφαλής το δημοσιογράφο Νίκο Βατόπουλου.
Μας ενδιαφέρει να λειτουργούμε τον εκθεσειακό χώρο, ωσάν να ήταν μια δεξαμενή ανταλλαγής ιδεών, ένα πεδίο συνύπαρξης. Τα θέματα που μπαίνουν μπορεί να αφορούν είτε σε λογοτεχνία (είμαστε ένας μαγικός κόσμος του βιβλίου και το αγαπάμε) και επίσης οι λογοτέχνες, οι ίδιοι σαν φυσικά πρόσωπα και ο κόσμος τους αντίστοιχα είναι κάτι που μας αφορά και οργανικά συνδέεται με αυτό που είμαστε εμείς σήμερα, είτε αυτός λέγεται Παπαδιαμάντης είτε λέγεται Καβάφης. Είναι κι αυτό μέρος του πώς θα έπρεπε να λειτουργεί ένας χώρος, ο ποίος προτείνει το βιβλίο ως μέσο όχι μόνο φυγής αλλά και τρόπου ύπαρξης. Όταν δεν μιλάμε για συγγραφείς και βιβλία που τα νήματα που εξέρχονται από αυτούς οδηγούν σε εκθέσεις, μας αρέσουν αντίστοιχα πολύ εκθέσεις που έχουν να κάνουν με την αθηναϊκή καθημερινότητα. Κάπως έτσι δηλαδή το λεξιλόγιο των εκθέσεων του Ιανού έρχεται και συμπληρώνει με ένα
τρόπο. Μπορεί να είναι η καθημερινότητα μιας άλλης πόλης για παράδειγμα σε λίγο καιρό φιλοξενούμε τον Αλέξανδρο Μασσαβέτα και την Όλγα Αλεξοπούλου σε μια έκθεση που αφορά στην Κωνσταντινούπολη. Είναι όμως δύο Αθηναίοι οι οποίοι έφυγαν από την Αθήνα και πήγαν εκεί για να την εποικίσουν να την κατοικίσουν την πόλη. Τους ενδιαφέρει και παρακολουθούν πάρα πολύ στενά τι συμβαίνει στην Αθήνα. Υπάρχουν πάρα πολλές αντιστοιχίες, υπάρχουν και διαφορές. Εμείς θέλουμε αυτός που θάρθει στον Ιανό να καταλάβει πού ομοιάζουμε και πού διαφέρουμε, έτσι δεν είναι ένα εξωτερικό τοπίο, είναι μια μυθολογία που έχει μια ειδική σημασία για μας, τους Έλληνες. Γι αυτό και μας αφορά αντίστοιχα να τη στεγάσουμε.
Η πλειονότητα των εκθέσεων αφορά σε ομαδικές
Ομαδικές κυρίως. Εδώ μας ενδιαφέρει πιο πολύ να καταθέσει ο καλλιτέχνης ένα κομμάτι της κουλτούρας του. Μπορεί να συμμετέχει σε μια ομαδική ή να έρθει εδώ για να δείξει μια ειδική δουλειά. Μπορεί να θέλει να δείξει σχέδια δρόμους και καφενεία της Αθήνας ή να συνομιλήσει εικαστικά με ένα συγγραφέα. Κι αυτό θα μπορούσε να είναι μια ατομική δουλειά. Κυρίως όμως αυτό που μας ενδιαφέρει είναι οι ομαδικοί διάλογοι. Έτσι ξεκινήσαμε έτσι θα πορευτούμε. Ξεκινήσαμε με τον Σαίξπηρ (πριν από ένα χρόνο και κάτι) «to be» όπως λέει ο Άμλετ, «to be» όπως λέει ο Ιανός καταμεσής της Αθήνας που φλέγεται. Ο Σαίξπηρ και όλα αυτά που πρεσβεύει τα αποφθέγματα τα οποία παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα, ήταν η πρώτη μας έκθεση.
Συνεχίσαμε με τα «90 επιστολικά δελτάρια από τη Σμύρνη», μια έκθεση που πήγε παντού και συνεχίζει και έχει συγκινήσει πολύ. Εκεί η πρόταση ήταν να έχουμε ένα πολύ μικρό μέγεθος 15×21 ή 21×15, ένα επιστολικό δελτάριο μνήμης από τον καλλιτέχνη. Κι εδώ υπήρξαν βιβλία, υπήρξαν θεματικά αφιερώματα, δηλαδή πάλι σκεφτήκαμε το θέμα με τον κόσμο του!…
Στα μυστικά του Κήπου που είχαμε από τον ομώνυμο δίσκο του Κηπουργού και την επανέκδοση του από τη Μικρή Άρκτο, πρωτότυπα έργα συνομίλησαν με τα αντίστοιχα τραγούδια. Εκεί ο κάθε καλλιτέχνης διάλεξε ένα τραγούδι κι έφτιαξε ένα έργο ανάλογο με το τραγούδι του. Κάναμε ένα αφιέρωμα μαζί με τον Κύκλο Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και τον πρόεδρό του Βαγγέλη Ηλιόπουλο, που ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον. Εκεί δώσαμε φωνή σε εικονογράφους. Και αυτό αφορά ασφαλώς απόλυτα ένα χώρο σαν τον Ιανό. Όλα έχουν μια τέτοια σχέση. Ο Αόρατος Θίασος που είχαμε τον περασμένο Απρίλιο στην επέτειο των γεννεθλίων του Καβάφη, ταξίδεψε επίσης. Είναι σημαντικό για μας που αυτές οι εκθέσεις ταξιδεύουν. Η Σμύρνη ταξίδεψε και συνεχίζει να ταξιδεύει σε μουσεία και πόλεις εκτός Αθηνών. Ο Καβάφης το καλοκαίρι στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Φιλίππων, φιλοξενήθηκε στο μουσείο Μοχάμεντ Άλι στην Καβάλα και μετά στα Καβάφεια στο Κάιρο.Πράγματα τα οποία έχουν είτε μια σχέση με τα γράμματα είτε με την καθημερινότητα μας, αυτά αγαπάμε.
Η Κεντρική Αγορά, πριν από την τρέχουσα έκθεση, που οφείλω να πω ήταν ευρηματικότατη
Τολμώ να πω ότι οι τίτλοι οφείλονται συνήθως σε μένα. Δηλαδή ουσιαστικά προσπαθώ να θέτω τίτλους και κόσμους αντίστοιχα που έχουν να κάνουν με το τι είναι η Αθήνα. Ένας επιμελητής οφείλει να σκέπτεται συχνά πριν από τον καλλιτέχνη για τον καλλιτέχνη. Δηλαδή να προτείνει ένα σύμπαν μέσα στο οποίο να μπορεί ο καλλιτέχνης να εισχωρήσει, να κολυμπήσει, να ονειρευτεί, να καταθέσει πράγματα. Κάθε φορά που καλούμαστε να υλοποιήσουμε μια θεματική έκθεση, υπάρχει μέριμνα να λάβει ο καλλιτέχνης τη σχετική πρόσκληση συνοδευόμενη από όσο γίνεται περισσότερες πληροφορίες. Όσο πιο σοβαρά έχεις ασχοληθεί ο ίδιος σαν επιμελητής, και έχεις φροντίσει ο ίδιος να μπεις μέσα σ’ αυτό, τόσο καλύτερα έργα θα υπάρξουν λογικά. Κι αυτό γιατί θα μεταδώσεις κομμάτια πληροφοριών που μπορεί ο καλλιτέχνης να σταθεί σε ένα. Επίσης είναι δικιά σου δουλειά να σκεφτείς την ομάδα των καλλιτεχνών που θα ανταποκριθούν στην έκθεση καθώς είναι σημαντικό ο κάθε ένας να έχει ένα άλλο βλέμμα, μια άλλη οπτική ώστε ακριβώς το ψηφιδωτό που θα δημιουργηθεί, να έχει ενδιαφέρον και να είναι πολυφωνικό.
Μέσα σ’ αυτή την περίοδο της πρωτόγνωρης αναστάτωσης, οι γκαλερί συμβάλουν στο να ξεπηδήσουν, να βγουν στον κόσμο νέοι καλλιτέχνες;
Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη περίοδος. Υπήρχε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στη γκαλερί παλιότερα. Δηλαδή οι καλλιτέχνες δρουν πιο αυτόνομα σήμερα, γιατί κατ’ αρχήν υπάρχει έντονο θέμα επιβίωσης, ένας πανικός. Αντίστοιχα όμως μέσα σ’ αυτό τον πανικό θεωρώ ότι μια γκαλερί παλιά ή καινούργια, θα μπορούσε να επωφεληθεί αν κατόρθωνε να δημιουργήσει εμπιστοσύνη σε κάποιους καλλιτέχνες, ειδικά σε νεώτερους. Νεώτερους με προσιτές τιμές. Τι πιστεύω εγώ; Πιστεύω ότι θα έχει να κερδίσει αυτή την εποχή της κρίσης μια γκαλερί η οποία θα επέλεγε λιγότερους καλλιτέχνες και θα τους στήριζε απόλυτα. Να πει: » Να εγώ βρε παιδιά αυτούς τους δέκα έχω επιλέξει και προαγοράζω και μερικά έργα τους». Να νιώσει ο άλλος ότι ζει από αυτό και με αυτό. Τότε θα μπορούσε να είναι μια διττή σχέση. Όσο αυτό δεν συμβαίνει δεν μπορεί τα συμβόλαια να είναι μονομερή και οι καλλιτέχνες δεν θα είναι ποτέ συνεπείς. Οφείλω κι εγώ με τη σειρά μου, να τα σκέφτομαι αυτά, να θυμάμαι ότι οι συνεργάτες μου βρίσκονται συχνά σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Όπως είμαστε όλοι μας. Όταν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ισχύει το «σώζων εαυτόν σωθήτω», μόνο όταν ο άλλος νιώσει ότι πραγματικά τον νοιάζεσαι και τον στηρίζεις είτε είσαι επιμελητής είτε είσαι χώρος τέχνης, φαντάζομαι και ελπίζω ότι θα ανταποκριθεί ανάλογα. Δεν είναι μια απόλυτη απάντηση αυτή που σου δίνω, έτσι όμως νιώθω. Λείπουν πάντως χώροι σήμερα σαν τις Νέες Μορφές, λείπουν χώροι σαν την Ώρα, χώροι αγκαλιές.
Η επικρατούσα άποψη ότι στην περίοδο της κρίσης γεννιούνται καινούργια πράγματα, είναι θέμα υπαρκτό ή απλή φιλολογία;
Θα μπορούσε να συμβεί αυτό, απλώς πρέπει να προσέξουμε, να θυμόμαστε ότι δεν είναι επαρκές το καινούργιο για το καινούργιο. Το «καινούργιο» χωρίς να είναι αρκετά ενδιαφέρον και σημαντικό, εμένα δεν μου λέει τίποτε, δεν φτάνει. Όπως επίσης και το «τόπος στους νέους» πάλι δεν φτάνει. Και τους παλιούς τι θα τους κάνουμε; Μ’ αυτά θυμώνω. Είναι απόλυτα πράγματα και κυρίως απλουστευτικά. Είναι πολλά τα ζητήματα. Συνομιλώ με συλλέκτες πάρα πολύ, ένας συλλέκτης που έχει την άνεση να διαθέσει χρήματα σήμερα, έχει πάρα πολλές επιλογές γιατί υπάρχει τεράστια προσφορά. Είναι σημαντικό όμως να πάρει τον πίνακα που θέλει να πάρει πραγματικά και όχι αυτόν που βρήκε φτηνά. Δεν θέλω να δεχτώ ότι κάποιος θα προτιμήσει απαραίτητα να πάρει ένα μέτριο έργο κάποιου γνωστού ζωγράφου επειδή το βρήκε στο ένα τέταρτο της αξίας του, από το να πάρει το έργο ενός νέου καλλιτέχνη, που είναι πάρα πολύ ωραίο και επίσης προσιτό. Εκεί θα είμαι με το νέο καλλιτέχνη. Το κομβικό για μένα είναι να διαλέγεις αυτό που θέλεις, αυτό με το οποίο θέλεις να ζεις είτε πάρεις τον νέο είτε πάρεις τον παλιό. Να πάρεις αυτό που σου μιλάει,αυτό που θέλεις να ζεις μαζί του, που σε παθιάζει. Μ΄ ενοχλεί που βλέπω ότι αγοράζονται έργα -αν αγοράζονται- γιατί απλά τα βρίσκουμε φτηνά. Δεν είναι σωστό αυτό. Είναι σίγουρο εξάλλου ότι οι τιμές είναι πιο χαμηλές και είναι σίγουρο, ότι για αυτόν που έχει ρευστότητα υπάρχουν ευκαιρίες, αλλά πάλι θα πρέπει να διαλέξει σωστά.
Με συγκινεί και μ’ ενθουσιάζει πιο πολύ αυτός ο οποίος λέει «ζορίζομαι γι αυτά τα 500 ευρώ, αλλά το θέλω το έργο τόσο πολύ και θα το πάρω». Αυτό είναι το πιο ωραίο, να αγοράζει κανείς το έργο επειδή το βλέπει και το ερωτεύεται. Αυτός που το παίρνει το έργο δεν αντέχει να μην το πάρει. Το συγκεκριμένο όμως έργο που το βλέπει και το ερωτεύεται. Είναι το πιο έντιμο και το πιο ωραίο αυτό το πράγμα. Μακάρι όλα τα έργα να αγοράζονταν έτσι και από αυτόν που παίρνει τρία έργα και από τον συλλέκτη που παίρνει τριακόσια.
Υπάρχει μια επιστροφή, μια έξαρση της παραστατικής τέχνης;
Δεν μπορώ να το πω αυτό. Υπάρχουν όλες οι τάσεις, απλώς ίσως επειδή υπάρχει τόση μεγάλη ένδεια κάποια άλλα έργα, τα οποία είναι εννοιολογικά, χρειάζονται άλλου είδους τεχνική υποστήριξη, δεν τα βλέπουμε τόσο εύκολα αυτή τη στιγμή. Να προσέξουμε και τι θα πει παραστατική ζωγραφική. Σαφώς ασχολούμαι περισσότερο με την παραστατική, αλλά δεν θεωρώ ότι είναι καλό ό,τι είναι παραστατική ζωγραφική. Όπως δεν είναι καλό ό,τι είναι βίντεο, ό,τι είναι φωτογραφία, ό,τι είναι εγκατάσταση. Υπάρχει καλό και κακό έργο. Εμένα δεν μ’ ενδιαφέρει τόσο το μέσο, η τεχνική. Μπορεί να συνδέομαι περισσότερο με την παραστατική ζωγραφική – δεν μπορώ να αποδράσω πια είμαι χαρακτηρισμένη- αλλά προσωπικά συγκινούμαι πάρα πολύ και με εντελώς διαφορετικά πράγματα. Δεν ξέρω πάντως αν στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή υπάρχει δυνατότητα να γίνουν κάποια σημαντικές εγκαταστάσεις, έργα μεγάλης κλίμακας τα οποία εχουν και ένα πολύ μεγάλο κόστος. Ακόμη και στη ζωγραφική που το μέσο είναι απλούστερο γίνονται μικρότερα έργα. Μοιραία έχουμε επίπτωση και σ’ αυτό.
Δεν είναι τυχαίο ότι σημαντικές εγκαταστάσεις γίνονται σε συγκεκριμένες χώρες.
Σαφώς δεν είναι τυχαίο. Είδα πρόσφατα στην Κωνσταντινούπολη μια υπέροχη, ζηλευτή έκθεση του Anish Kapoor στα πλαίσια της Μπιενάλε της Κωνσταντινούπολης. Γίνεται στο μουσείο Sakip Sabanci. Ο ίδιος ο Anish Kapoor πανηγύριζε που μπόρεσε επιτέλους να δείξει μεγαλοπρεπώς τα μάρμαρά του. Η έκθεση αυτή είχε ένα συγκλονιστικό κόστος μεταφοράς και ασφάλειας. Ο Anish Kapoor δουλεύει με μέταλλο και χρώμα, φτιάχνει αυτές τις καμπύλες φόρμες αλλά δεν είχε καταφέρει να δείξει διεξοδικά τη χρήση του μαρμάρου. Βρέθηκε το πιο σημαντικό τουρκικό μουσείο, που είναι αδελφό ίδρυμα με την AKBANK και έτσι έγινε η έκθεση. Δεν είναι τίποτε τυχαίο. Πάρα πολλά πράγματα θέλουμε δεν θέλουμε καθορίζονται στην τέχνη από εξωγενείς παράγοντες. Το ίδιο και στο θέατρο. Δεν είναι τυχαίο ότι ανθούν τα μικρά σχήματα. Υπάρχει κι εκεί οικονομία κλίμακας κι αυτό είναι κρίμα.
…Με τι επιπτώσεις στην ποιότητα της ίδιας της δουλειάς των καλλιτεχνών!
Ακριβώς. Το θέμα είναι αν μέσα σε αυτή τη μικρότερη κλίμακα μπορούμε να δούμε διαμαντάκια. Φυσικά και μπορούμε. Από την άλλη μεριά φτιάχνονται βιβλία για την κρίση, έργα για την κρίση, είναι μοιραίο να συμβαίνει, αλλά αυτό κάποια στιγμή θα μας στραγγίξει. Πρέπει ταυτόχρονα να μπορούμε να επινοήσουμε και να διαφυλάξουμε μια αυτοτελή μυθολογία έξω από αυτό, είτε μιλάμε για ζωγραφική είτε μιλάμε για θέατρο και λογοτεχνία.Δεν μπορεί όμως το κλίμα να μην σε επηρεάσει, επηρεάζει τη χώρα σου, το μέρος που ζεις. Από την άλλη μεριά, είναι συγκινητικό το πόσα πράγματα γίνονται, με τόσο μεγάλη υπέρβαση.
Αυτό που κατάφερε, για παράδειγμα η Λυρική μάς κάνει όλους αισιόδοξους. Μας κάνει να είμαστε υπερήφανοι για την Εθνική Λυρική μας. Υπάρχει μια άνοιξη εδώ,γιατί όλοι δούλέψαν σκληρά γι’ αυτό. Και βγαίνει το maximum του ταλέντου των συντελεστών, είναι ένα τρομερό επίτευγμα. Μακάρι να βγει το maximum του ταλέντου στους εικαστικούς, στους ηθοποιούς, σε όλους. Απλά και αυτή η υπέρβαση θα πρέπει να έχει ένα όριο χρόνου. Σκέφτομαι συχνά, πόσο θα αντέξουμε να το κάνουμε; Πάντως τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς αν θέλουμε να δημιουργούμε, είναι σχεδόν μονόδρομος αυτή τη στιγμή. Θα ήταν όμως καλό, και ανακουφιστικό να έχουμε κάπου ένα μακρινό αστεράκι για σημάδι, να το κοιτάμε και να λέμε ότι θα αντέξουμε ως τότε.
Το διαδίκτυο δεν ανοίγει δρόμους στην τέχνη;
Μα φυσικά. Μπορείς να διαβάσεις, να μάθεις, να περιηγηθείς, να πας κάπου που δεν πήγες. Αν είναι στην κατάσταση στην οποία είμαστε εμείς τώρα αν μπορείς, αν μπορείς να πάρεις τροφή απ’ ότι σου δίνεται, είναι καλύτερο από το να μην το κάνεις. Αναφέρθηκα προηγουμένως στη Λυρική. Να πω κάτι και για το Μέγαρο Μουσικής. Φυσικά έχουν γίνει υπερβολές και σπατάλες…Δεν μπορώ όμως να συμφωνήσω με την πολεμική ορισμένων που λένε ότι το Μέγαρο είναι μόνο μπουζούκια και ούτε πρέπει να κλείσει, πρέπει όμως επιτέλους να βρεθεί μια υγιής λύση. Για να συνεχίσουν να έρχονται στην Αθήνα ο Riccardo Muti, ο Jonas Kaufmann, η Φιλαρμονική της Βιέννης... Προσωπικά είμαι επίσης ευγνώμων που μπορώ με χαμηλό αντίτιμο να δω αναμετάδοση της Μετροπόλιταν Όπερα και με 14 ευρώ ζωντανή αναμετάδοση του αγαπημένου μου Eθνικού Θεάτρου της Αγγλίας. Μην τα κάνουμε όλα ίσωμα. Έχουμε ανάγκη από όλους τους χώρους που ποιούν πολιτισμό. Με νοικοκύρεμα και διαφένεια. Το ίδιο και το Φεστιβάλ Αθηνών και το Μουσείο Μπενάκη. Δεν μπορούμε να στερηθούμε κανέναν από αυτούς τους φορείς. Πρέπει να είμαστε ανοιχτοί αυτή την εποχή και νάχουμε συνέργειες. Προσωπικά θεωρώ μεγάλη μου υποχρέωση να επισκέπτομαι και να τιμώ τις προσπάθειες άλλων φορέων και ανθρώπων. Αυτό στη ζωή με έχει βοηθήσει πολύ. Είτε είναι μια μουσειακή έκθεση είτε είναι η εικαστική πρόταση ενός συναδέλφου επιμελητή.
Στις μέρες μας το χειρότερο που έχει να κάνει μια κοινωνία είναι να λειτουργεί αυτιστικά…
Το γεγονός ότι στον Ιανό κάνω αυτό που κάνω, έρχονται φίλοι ανταλλάσουμε ιδέες και είμαστε μια ομάδα που έχει συνέργεια μου δίνει χαρά. Γενικά αυτή την περίοδο όλοι γλύφουμε τις πληγές μας. Δεν μπορούμε να είμαστε μόνοι μας στο σπίτι, επίσης έχω επιλέξει να ζω στο κέντρο. Να ζω εδώ και να μην φοβάμαι. Όταν ήμουν παιδάκι η μαμά μου με πήγαινε στην Ευριπίδου για να πάρουμε χάντρες, στην Αθηνάς, στον Κάουφμαν στη Σταδίου να πάρει βιβλία, στο Μολοκότο στο Σύνταγμα να πάρει κλωστές, να ψωνίσει στις στοές… Είναι η μνήμη και η ζωή μου γεμάτη από μικρά αστικά σύμβολα που έκλεισαν∙ εγώ δεν θέλω να συμβαίνει αυτό. Τα παιδιά μου τα περπατάω σ’ αυτά τα μέρη. Η Αθήνα έχει τραυματισθεί, έχει ταμπουρωθεί, έχει πληγωθεί, εμένα όμως μου αρέσει να κάνω παρέα στην Αθήνα. Καλώς ή κακώς δεν έχω άλλο τρόπο από την τέχνη. Πιστεύω πολύ στην ομαδικότητα. Κι αυτή τη στιγμή βλέπεις ευδοκιμεί περισσότερο και ότι ελπιδοφόρο συμβαίνει στην πόλη είναι από ομάδες. Θαυμάζω τα παιδιά του Μπορούμε. Τα παιδιά που αποφάσισαν ότι ούτε μια μερίδα φαγητό ούτε ένα κομμάτι ψωμί δεν θα πάει χαμένο.
Δεν μπορεί αυτό που κάνω εγώ δια του επαγγέλματος μου να είναι αυτιστικό, οφείλει να έχει σχέση μ’ αυτό που βιώνει αυτή τη στιγμή η πόλη μου. Έχω πεισμώσει…Είμαι αντιπρόεδρος στο μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης. Τα δύο τελευταία χρόνια κινδυνεύει να κλείσει. Δεν έχω χρόνο, βρίσκω όμως χρόνο για να δούμε τι θα κάνουμε. Η κοινωνική συνευθύνη αυτή τη στιγμή είναι πρωτεύουσα. Το αντίδοτο στην ανθρωπιστική τουλάχιστον κρίση,θα δημιουργηθεί αν πολλοί, αν εμείς όλοι κάνουμε αυτό το πράγμα όσο το δυνατόν καλύτερα. Είπε κάπου ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και με κάλυψε πάρα πολύ:«Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει πράξη πιο πολιτική από το να κάνει ο καθένας μας όσο μπορεί καλύτερα τη δουλειά του». Τεράστια κουβέντα. Αυτό ελπίζω ότι κάνω κι εγώ. Θάθελα να το κρατήσουμε αυτό κομβικό στην κουβέντα μας γιατί με απασχολεί, με νοιάζει αυτό το πράγμα. Καμιά φορά νιώθω τύψεις. Το γεγονός ότι εγώ σκάω πώς θα κάνω την επόμενη έκθεση ή πώς θα την μεταφέρω στο Κάιρο με ψίχουλα και την ίδια ώρα πληθαίνουν οι άστεγοι, πληθαίνουν οι φίλοι που έχουν χάσει τις δουλειές τους και μερικές φορές λες «ο.κ ο άλλος καίγεται πεθαίνει κι εγώ ασχολούμαι με την τέχνη;» Ωστόσο από την άλλη ισχύει αυτό που σου λέω: θα είμαι όσο μπορώ πιο ανοιχτή στο να βοηθήσω και αν δια της δικής μου εργασίας μπορώ να βοηθήσω καλλιτέχνες να υπάρχουν και αυτό κάτι είναι για μένα. Δεν μπορούμε όλοι να μοιράζουμε συσσίτια. Αν μπορείς όμως αθόρυβα, χωρίς να μιλάς, να προχωράς και να λες «κάνω αυτό που κάνω καλά και αυτό που κάνω δίνει εργασία σε πολύ κόσμο, δίνει χαρά σε άλλο κόσμο, δίνει λόγο ύπαρξης», κάτι είναι αυτό. Θέλω ό,τι κάνω να έχει λόγο ύπαρξης.Και τα διάφορά μικρά κομματάκια πραγμάτων που κάνω αν κάποιος έχει την υπομονή, το χρόνο να τα παρακολουθήσει θα καταλάβει ότι συνανήκουν και είναι αν μη τι άλλο έντιμα.
Last modified: 20/12/2017