Η Κατερίνα Κοσκινά γράφει για τη νέα δουλειά της Σπυριδούλας Πολίτη και η καλλιτέχνιδα μας ξεναγεί σε ανησυχίες, όνειρα και φοβίες. «Αδυνατώ να καταλάβω κάθε φορά τι με καθοδηγεί τι υπερτερεί, η ύλη, οι μνήμες, ή η θεματική;» εξομολογείται.

Άφατα φορτία
 της Κατερίνας Κοσκινά

Τα έργα της Σπυριδούλας Πολίτη είναι βαθιά βιωματικά και σε αυτό συντελεί και η υλικότητά τους. Η επιφάνειά τους εδώ και δεκαετίες είναι δουλεμένη με τρόπο που «αντανακλά»τον ψυχισμό της, τις εσωτερικές της ανησυχίες, τα όνειρα και τις φοβίες της.
Η καλλιτέχνις στην νέα ενότητα δουλειάς της δηλώνει εμφατικά την ταυτότητάτης, ως δημιουργός και γυναίκα. Μετουσιώνει σε έργα, τη θηλυκότητα της, τη δέσμευση ή και την απελευθέρωση από φορτία του παρελθόντος, από μνήμες ευχάριστες ή τραυματικές. Χρησιμοποιεί τεχνικές που αποκαλύπτουν τη δομική σύσταση του καμβά, προβάλλοντας την καταγωγή του από την τέχνη της υφαντικής, μια παραδοσιακή οικοτεχνική πρακτική, που συνδέεται με το γυναικείο φύλλο από την μυθολογία ακόμη, μέσω της Αράχνης ή της Πηνελόπης. Ταυτόχρονα, απελευθερώνοντας το στημόνι και το υφάδι από την υλικότητα της προετοιμασίας και του χρώματος, δημιουργεί εύθραυστα πεδία, χώρους μεταιχμιακούς, όπου η ύλη «φλερτάρει» την εξαΰλωση.

Χορός, μικτή τεχνική, 66χ93εκ., σε κουτί plexigass, 2022, 

Πόσο όμως η ζωγραφική μπορεί να υπάρξει χωρίς υλικά ή να εξαφανιστεί από την πρακτική ενός ζωγράφου; Η Σπυριδούλα Πολίτη είναι από αυτούς που παλεύει με την ύλη και την υφή της. Σήμερα, παρά τoν σαφή προσδιορισμό της θεματικής της που είναι η ανεξίτηλη εγγραφή της μνήμης, μετέρχεται διαφορετικών τρόπων επεξεργασίας της επιφάνειας, με επικολλήσεις και αποκολλήσεις, δράσεις και αναιρέσεις τους, σχέδιο και κενή επιφάνεια, ζωγραφική και αντικείμενο. Παγιδεύεται οικειοθελώς σε μια αντιπαράθεση διαφανούς και αδιαφανούς. Αφαιρεί τη σάρκα του καμβά και στις ίνες του επικολλά υφάσματα, συμπληρώνοντας ύλη. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ότι τα έργα της γίνονται ομοιώματα του ανθρώπου, κούκλες, ανδρείκελα, υποκατάστατα, ειδώλια. Τα σκεπάζει με πολύ προσωπικά αντικείμενα, τα «ντύνει», κυρίως με ρούχα, δικά της ή επιλογής της, σε μια προσπάθεια ίσως να ταυτιστεί με αυτά.
Το ρούχο είναι περίβλημα, προστασία και ταυτόχρονα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ταυτότητάς μας. Είναι ότι πλησιέστερο στο σώμα, δηλαδή στο σαρκίο μας, και περιβάλει όχι μόνον ό τι φαίνεται όσο ζούμε, αλλά και ό τι υπάρχει αλλά δεν περιγράφεται, δεν λέγεται, δεν ορίζεται, ούτε καν από εμάς τους ίδιους. Τα άφατα φορτία, και με τα δύο πρόσημα της λέξης φορτίο.

Χωρίς τίτλο, ακρυλική μελάνη, λαδοπαστέλ, σε γυαλιστερό χαρτόνι, 70χ100εκ., σε κουτί plexiglass, photo Chris Doulgeris

Για την καλλιτέχνιδα, ρούχο και τελάρο είναι σύμβολα της διπλής της υπόστασης, της ύπαρξης της. Είναι,επιπλέον, τα υλικά στοιχεία με τα οποία συμβιώνει καθημερινά.
Ο κύριος όγκος της δουλειάς της είναι υπαινικτικές προσωπογραφίες, είτε παραπέμπουν στον εσωτερικό άφατο εαυτό είτε στην εξωτερική εικόνα είτε, ακόμη, στο βίωμα και το αποτύπωμα του στην επιθυμία ή την κατάκτηση.
Στην ενότητα αυτή, πέρα από τα τελάρα, η Σπυριδούλα Πολίτη, παρουσιάζει μιαν εγκατάσταση, στην οποία το ρούχο γίνεται ταυτόχρονα περίβλημα και περιεχόμενο.

Δημιουργεί ένα παραπέτασμα από κυλινδρικές φόρμες. Η περίδεση ενός ακαθόριστου περιεχομένου, η δημιουργία μιας ακανόνιστης φόρμας από μια κυκλωτική κίνηση, παραπέμπει στη συγκράτηση της παρόρμησης, στην αιχμαλωσία και ερμηνεύει την λαϊκή έκφραση, στριμμένος ή στριφνός, που χαρακτηρίζει κάτι δυσάρεστο. Η έκθεση συμπληρώνεται με ένα μικρό video, που προέκυψε σχεδόν μόνον του, τονίζοντας τη σημασία του απρόβλεπτου, του τυχαίου, στο έργο τέχνης, θέτοντας όμως ταυτόχρονα το ερώτημα αν το τυχαίο υπάρχει πραγματικά.
Το βάρος και η ελαφρότητα, η διαφάνεια και η ύλη, η λύπη και η χαρά, δεν είναι στην περίπτωση της Σπυριδούλας Πολίτη, ασύνδετες ή ασύμβατες. Είναι βιώματα, φορτία θετικά ή αρνητικά, που η τέχνη -και μόνον αυτή- μπορεί να μετατρέψει σε αφορμές δημιουργίας και να σε κάνει να συμβιώνεις μαζί τους, να τα εξορκίζεις, ακόμη και να τα απολαμβάνεις.
Κατερίνα Κοσκινά,
Σεπτέμβριος 2023

Ανασυγκρότηση, ακρυλικό, ακρυλική μελάνη, κέντημα σε καμβά, 100χ100εκ., 2020, photo Chris Doulgeris

Ένα κείμενο της Σπυριδούλας Πολίτη   

Το έργο μου στο μεγαλύτερο μέρος του είναι βιωματικό και χρησιμοποιώ πολλές φορές την εικόνα μου. Ειδικότερα την τελευταία 25ετία βασίζεται σε παλιά προσωπικά αντικείμενα που συγκεντρώνω στο εργαστήριo, όπως  σεντόνια της προίκας μου, παπούτσια μου, φωτογραφίες, παλιά μου ρούχα, που έχουν κάνει τον κύκλο τους και βρίσκονται σε αχρησία.
Αυτά τα αντικείμενα που λειτουργούν ως ομφάλιος λώρος με το παρελθόν μου, στην πορεία του χρόνου απαλλάσσονται από τη χρηστική τους ιδιότητα και αναδύουν τη συναισθηματική φόρτιση που με συνδέει μαζί τους. Κάνοντας αυτή τη στροφή πίσω στο χρόνο, ανασύρω χαραγμένες μνήμες που φτάνουν ακόμα μέχρι και τα παιδικά βιώματα. Μνήμες που  αποθηκεύτηκαν ως επί το πλείστον ερήμην μου και καταχωρήθηκαν σε θυλάκια του ασυνείδητου. Κάθε νέο που προστίθεται αφυπνίζει τα προηγούμενα.

Κλασικό φόρεμα, ακρυλικό σε μουσαμά, 180X160 εκ, 2018, photo Chris Doulgeris

Αντιλαμβάνομαι να γίνεται ταυτόχρονα και μια συναισθηματική συνειδητοποίηση της πραγματικότητας με ανάμεικτα συναισθήματα, συγκρούσεις και εντάσεις, σε σημείο μάλιστα που πολλές φορές συλλαμβάνω τον εαυτό μου να  αλλοιώνει, να διαστρεβλώνει και τελικά να  μεταποιεί ίδιες του τις μνήμες, με βάση τις επιθυμίες του και τα θέλω του. Όλα αυτά  που κουβαλάω μέσα μου θέλω να εκφράσω και τα ονομάζω «Άφατα φορτία», γιατί είναι άγνωστα, ακατανόητα, και πολύ ισχυρά.

Καλοκαιρινό φόρεμα, ακρυλικό, ακρυλική μελάνη, ύφασμα, κέντημα σε καμβά, 2015-2020, photo Chris Doulgeris

Τελευταία έχω συμπεριλάβει ένα νέο αντικείμενο που με συνοδεύει χρόνια στο εργαστήριο, φορτισμένο και αυτό με συναίσθημα όπως τα ρούχα μου, το τελάρο ζωγραφικής. Με ελκύει η υλική του υπόσταση, (είναι μια ευφυής κατασκευή με δομή), η αυτονομία του και η μακρόχρονη ιστορία του. Ένα ερέθισμα από όλα αυτά τα αντικείμενα, είναι αρκετό να ξεκινήσει μια περιπέτεια παραγωγής έργου. Δίνω μεγάλη βαρύτητα στην αίσθηση της κάθε ύλης που μορφοποιώ, γι’ αυτό αφήνομαι σε μια περιπλάνηση και σε ένα παιχνίδι μαζί της, επικαλούμενη το ένστικτο και το τυχαίο, ώστε πέρα από τις δικές μου προσωπικές μνήμες, να αναδυθούν οι ιδιότητες της ύλης και τυχόν εγγενείς μνήμες που φέρει.

Σπυριδούλα Πολίτη – Κυριάκος Μορταράκος

Η διαφάνεια επίσης  είναι ένα από τα κύρια στοιχεία που διατρέχει όλο το έργο μου, ιδιαίτερα τα τελευταία έργα με τις αποκολλήσεις. Δημιουργεί χώρο και κατ’ επέκταση χρόνο. Όταν σχεδιάζοντας ένα ρούχο αποκόλλησα με μία τεχνική μέρος της επίστρωσης του μουσαμά του τελάρου και εμφανίστηκαν οι ίνες του, τη στιγμή εκείνη ένιωσα μεγάλη συγκίνηση όταν αποκαλύφθηκε ο σκελετός του τελάρου και ενεπλάκη με τη ζωγραφική μου εικόνα. Το παραλλήλισα αυτόματα με το σκελετό του ανθρώπου. Ένιωσα να απογυμνώνομαι, ήταν σαν να ξεκολλάει από πάνω μου ότι μιαρό είχε καθίσει, ότι με είχε πληγώσει, βίωσα μία κάθαρση. Κάποια στιγμή, έκανα τη σκέψη να πετάξω ότι προσωπικά ρούχα είχα συγκεντρώσει στο εργαστήριο για να απαλλαγώ από αυτά και να πάω παρακάτω.

Απερχόμενος πρύτανης της Σχολής Καλών Τεχνών γλύπτης Νίκος Τρανός με την Κατερίνα Κοσκινά και τη Σπυριδούλα Πολίτη

Με κατέκλεισε όμως μία παρόρμηση και το επόμενο βήμα ήταν να τα δέσω, όπως δένουν τα εντόσθια ζώων για να φτιάξουν κοκορέτσια! Αδυνατώ να καταλάβω κάθε φορά τι με καθοδηγεί τι υπερτερεί, η ύλη, οι μνήμες, ή θεματική;  Απόσταγμα όλης αυτής της αναζήτησης και εμβάθυνσης είναι ένας συγκερασμός που γίνεται μεταξύ ύλης και μνήμης, με πολλές παράλληλες και αδιασάφητες διεργασίες. Όλα αυτά τα συναισθήματα, η πάλη με τον εαυτό μου, η αγωνία, ο φόβος, η ανησυχία, η θλίψη η  νοσταλγία, η κοινωνική ανισότητα, η κλιματική αλλαγή, νιώθω να αρθρώνονται και να μετουσιώνονται μέσα από το έργο τέχνης που παράγω. Άλλοτε με χιούμορ  και αυτοσαρκασμό και άλλοτε με ειρωνεία. Έτσι λυτρώνομαι…
Μπορεί να μην έχω απαλλαγεί από πολλά φορτία που κουβαλάω, αλλά τουλάχιστον μέσα από την τέχνη μου, έχω καταφέρει να τα αποδεχτώ, να συμπορεύομαι μαζί τους και τελικά να το απολαμβάνω.

Στα εγκαίνιά της έκθεσης η Γιάννα Γραμματοπούλου με τον Κυριάκο Μορταράκο και το Γιάννη Αντωνόπουλο

–  Η έκθεση  Άφατα Φορτία φιλοξενείται ως τις 26 Οκτωβρίου στη γκαλερί ekfrasi – yianna grammatopoulou

Last modified: 17/10/2023